FONKSİYONEL BESLENME NEDİR?
Fonksiyonel beslenme, günümüzde adı çokça duyulan bir beslenme şekli olarak hayatımıza giren bir kavram. Ancak bu beslenme türünü, kısa süreli popüler hale gelen ve bir süre sonra modası geçen diyet listeleriyle karşılaştırmak yanlış olur. Çünkü bu beslenme şeklinin dayanak noktası, fonksiyonel tıp alanıdır. Son zamanlarda tıp alanındaki uzmanların sağlıklı beslenme önerileri, fonksiyonel beslenmenin önemini ortaya çıkarmıştır.
Giderek yaygınlaşmaya başlayan fonksiyonel beslenmenin, artık sağlıklı yaşam bileşenlerinden birisi olarak kabul edildiğini söyleyebiliriz. Sağlıklı beslenme konusu, sağlıklı bir vücuda sahip olmadaki en güçlü anahtarlardan biridir.
Fonksiyonel beslenmenin amacı; insan vücudunun bağırsak florasının düzenli ve sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlamaktır. Ayrıca bu beslenme türüyle, vücudumuzun ikinci beyni olarak kabul edilen bağırsak florasının iyileştirilmesi ve bağışıklık sisteminin daha güçlü bir duruma getirilmesi amaçlanıyor.
Fonksiyonel beslenmede, glisemik indeksi düşük karbonhidratlar, glutensiz gıdalar tüketmek ve süt ürünlerinden uzak durmak gerekiyor. Piyasada çokça mevcut olan ve yoğun bir şekilde tüketilen paketli ve işlenmiş ürünler fonksiyonel beslenmede kullanılmayan gıda türleri olarak görülüyor.
Fonksiyonel beslenmenin en büyük faydası, insan sağlığına en uygun ve en ideal beslenme şeklini sunmuş olması. Bu tip beslenmede; kişisel sağlık, diyet ve yaşam tarzı gibi etkenlerin göz önünde bulundurulmaması gerekiyor. Vücut sağlığını dikkatli bir şekilde analiz etmek yoluyla, vücuttaki sağlık sorunları teşhis edilebilir ve buna göre fonksiyonel beslenme listeleri hazırlanabilir. Vücuttaki eliminasyon süreçleriyle genetik alt yapısını bilmeden, insanlara beslenme önerisinde bulunmak, olumsuz sonuçlara yol açabilir. Çünkü metabolizma işleyişleri genetik olarak hızlı veya yavaş olan insanlar, aynı gıdaya farklı tepkiler verebiliyor. Bu ihtimalleri göz ardı etmek ve herkeste aynı beslenme tarzını kullanmak, vücut sağlığı için yanlış bir adımdır.
Fonksiyonel Beslenme Ne Demektir?
Fonksiyonel beslenme, alanında uzman kişilerin uygulaması gereken, güvenli bir beslenme türüdür. Bu beslenme türünde, vücudun temel ilacı olarak “gıdalar” kabul edilir. Dolayısıyla hiçbir gıda gelişigüzel bir şekilde uygulanamaz.
Fonksiyonel beslenme, temel olarak; tazeliğini ve besin değerini kaybetmemiş gıdaların kullanılmasıyla oluşturulan sağlıklı ve lezzetli tarifler oluşturulmasını esas alıyor.
Bu gıdaları tüketerek vücut sağlığını olabildiğince korumak, mevcut hastalıkları iyileştirmek, metabolizmadaki dengeyi sağlamak ve hastalıkları önlemek fonksiyonel beslenmenin başlıca amaçlarını meydana getiriyor.
Toplumda yerleşmiş olan düşüncenin aksine, herkes için genel geçer bir fonksiyonel beslenme programı mevcut değildir. Çünkü herkesin metabolizması farklıdır ve beslenme programları yapılırken bu farklılıkların dikkate alınması gerekir.
Kişilerin kendileri için izleyecekleri doğru beslenme stratejisinin, bir uzman tarafından ve yine kişiye özel sağlık sorunlarının giderilmesi için tasarlanmış olması şarttır. Eğer herhangi bir sağlık sorunu yoksa da buna göre bir beslenme programı düzenlenmesi doğru olur.
Fonksiyonel Beslenme Nasıl Yapılır?
Fonksiyonel beslenme konusunda, herkese karşı aynı kalıplarla yaklaşmak doğru bir yaklaşım olmaz. Günümüzde tercih edilen beslenme yöntemleri, kişiye özgü yaklaşımlarla birlikte başlayan ve iyileşmeyi etkileyen bireyselleştirilmiş bakış açısıyla sunuluyor.
İnsan sağlığına dikkatlice bakınca, hastalıkların oluşumuyla ilgili bazı sorunlar konusunda ipuçları görmek mümkündür. Standart olarak uygulanmakta olan tıp uygulamalarında, bu ipuçları, ilaçlarla ve beslenme reçeteleriyle ortadan kaldırılmaya çalışılıyor. Ancak son zamanlarda fonksiyonel tıp alanının ortaya çıkardığı “fonksiyonel beslenme” yöntemi, sağlıklı beslenme konusunda sürdürülebilir bir tür olmuştur. Bu beslenme türü sayesinde, insan sağlığının sürekli bir şekilde “iyi” olarak tutulması sağlanabiliyor.
Fonksiyonel beslenmedeki bazı prensipler şunlardır:
- Gündelik beslenme düzenindeki tüm temel besinlerin yeterli miktarda alınıyor olması gerekiyor.
- GDO içeren gıdalardan, her türlü fabrikasyon gıdalardan, koruyucu içeren ürünlerden uzak duruluyor olması şarttır.
- Temel sağlık amaçları arasında; bağırsak sağlığını önemseme, destekleme ve iyileştirme konusunda hassas davranmak gelir.
- Sindirim sisteminin sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için probiyotikler, yararlı bakteriler ve bazı mikroorganizmaların önemine dikkat etmek gerekir.
- Besinlerin elde edildiği kaynaklar, gıda kalitesi ve faydasıyla yakından bağlantılıdır. Mevsiminde, toprakta ve organik ortamlarda yetişmiş bir ürünle; hormon verilerek, yapay şartlarda üretilmiş aynı ürünün sağlayacağı şey farklı olur.
Fonksiyonel Gıda Nedir ve Hangileridir?
Fonksiyonel gıda kavramı ilk olarak Japonya’da ve 1980’lerin başlarında ortaya çıkmıştır. Kavramın temel anlamı; “besleyici değerlere ek olacak şekilde, hastalıkları önlemede yardımı olan ve/veya sağlığı geliştirebilen yararları olan gıdalar” şeklinde özetlenebilir.
Fonksiyonel beslenmeyi belirleyen temel koşullar şunlardır:
1. İçeriği doğal olan besinlerden elde edilmiş olmaları,
2. Gündelik beslenme tarzının bir parçası olabilmesi,
3. Düzenli olarak uygulandığı zaman, vücut sağlığına faydalı işlevleri olması.
Örneğin; bu besinlerin insan vücudunun bağışıklık sistemini iyileştirmesi, bazı hastalıkların önlenmesinde destek olması gerekiyor. Vücutta mevcut olan hastalıkları tedavi etme konusunda destek olması, insan sağlığının psikolojik ve fiziksel olan diğer sorunlarını da düzeltmeye yardımcı olması bekleniyor. Ayrıca fonksiyonel beslenme sayesinde, yaşlanma sürecinin etkilerinin de yavaşlatılmış olması da beklenen koşullar arasındadır.
Fonksiyonel gıda türlerine örnekler şunlardır (organik ortamlarda yetişmeleri koşuluyla)
- Meyveler, sebzeler,
- Tohumlar, baklagiller,
- Kepekli tahıllar, baharatlar, otlar,
- Kuruyemişler (Macaw ürünlerinden çiğ fındık, organik ortamlarda yetişir),
- Deniz ürünleri,
- Bitki çayları.
Bahsi geçen ürünler fonksiyonel gıdalar kategorisinde sayılsa bile; ürünlerin yetiştirme tarzı, üretim esnasında kullanılan ilaçlar, paketleme ve depolama yöntemleri de birçok ürünün kalitesini etkileyen önemli etkenler arasındadır. Dolayısıyla da fonksiyonel gıdaların en önemli özelliği, mevsiminde ve organik olmasıdır.
Ayrıca, bu gıda ürünlerinin günlük olarak tüketim miktarı veya sıklığı da fonksiyonel beslenme konusunun kişiye özel bir durum olması nedeniyle değişkenlik gösteriyor. Bu nedenle fonksiyonel beslenme konusunda birçok noktanın dikkate alınması ve ona göre plânlanması önem taşıyan bir noktadır.
Fonksiyonel Beslenmenin Faydaları Nelerdir?
Fonksiyonel beslenme konusunda yapılan programlar, “fonksiyonel gıda” denilen; sağlıklı, kaliteli ve besleyici besin gruplarını içeriyor. Bu özellikler sayesinde; insan vücudunun ihtiyacı olan yağların, liflerin, vitamin ve minerallerin, protein ve karbonhidratların tüketilmesini de içermiş oluyor. Dolayısıyla da bu beslenme programlarında herhangi bir besin konusunda yetersizlik yaşanmaz ve dengeli beslenme düzenine sahip olunabilir.
Sağlıklı beslenme; dengeli ve yeterli beslenme ile besin çeşitliliğinin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu sayede vücudun bağışıklık sistemi güçlenir. Bunlarla bağlantılı olarak da birçok sağlık sorunu azalır, hatta ortadan kalkar. “Sağlıklı beslenme” olarak halk arasında bilinen bu konu, son zamanlarda “fonksiyonel beslenme” adı altında fonksiyonel tıp literatürüne eklenen bir hale gelmiştir.
Fonksiyonel beslenme programlarında olması önerilen ürünlerden birisi de kuruyemiş türleridir. Özellikle çiğ olarak tüketilmesi gereken fındık; hem vücudun ihtiyacı olan protein ve diğer mineralleri içeren, hem de lezzetli bir atıştırmalık olarak tercih edilebilecek bir besindir.
Çiğ fındık, sağlıklı ve lezzetli atıştırmalık deyince ilk olarak Macaw ürünleri akla geliyor. Fındık ezmesi ve ballı fındık ezmesi; şeker ve koruyucu madde içermemesi, %100 fındıktan üretildiği için sağlık dostudur.
Fonksiyonel beslenme programının beş ana ilkesi şunlardır:
Vücudumuzun yapı taşları olan temel gıda maddelerini günlük olarak tüketmek: Temel gıdaların içeriğindeki protein, vitamin, mineral, yağ asitleri, probiyotik, amino asit ve karbonhidratların; sağlıklı bir vücut için günlük tüketilmesi gerekiyor.
Sağlığa zararlı gıdaları tüketmemek: Fabrikasyon gıda ürünleri, GDO içeren bileşikler ve tarım ilaçları gibi çeşitli kimyasallar, sindirim sisteminin zarar görmesine neden olur. Bu ürünleri tüketmemek, sağlık için önemlidir.
Tüketilen gıdaların kaliteli ve organik olması: Günlük olarak tüketilen gıda bileşenlerinin kaliteli ve organik olması, vücudun sağlığını büyük oranda belirler.
Bağırsak sağlığına öncelikli olarak dikkat etmek: Bağışıklık sisteminin önemli bir parçası bağırsak florasıdır ve bu sistem doğru çalışmadığunda çeşitli enfeksiyon, otoimmün hastalık ve hormonal dengesizlik gibi sonuçlar kaçınılmaz olur. Mikrobiyota adı da verilen bağırsak florasının dengeli olması için sağlıklı gıdalar almak gerekiyor.
İnsan sağlığına zararlı maddeleri içermeyen ve %100 fındıktan üretilen
Macaw fındık ezmesi, fonksiyonel beslenmenin lezzetli bir parçası!